بررسی کهن الگوی سفر قهرمان در شاهنامه

چکیده شاهنامه فردوسی، بزرگترین اثر حماسی زبان فارسی در برگیرنده ی مفاهیم کهن الگویی فراوانی است که یکی از آن ها کهن الگوی قهرمان است. بنا به سرشت حماسه و بن مایه ی اصلی آن (نبرد میان نیروهای نیک و بد) قهرمان، یکی از پرتکرارترین موتیف های آن است. قهرمان حماسه که معمولاً دارای نیروهای فوق انسانی است، در میان خانواده ای بلندمرتبه متولد می شود، اما بنا به دلایلی از خانواده دور شده و نزد افرادی فرودست یا حیوانات پرورش می یابد. با رشد معجزه آسا و رسیدن به بلوغ جسمی و فکـری، از واقعیـت زندگـی خود آگاه شده و به دنبال یافتـن پدر و مادر خود راهی سفر می شود. او پس از آشتی با پدر سفر قهرمانی خود را آغاز می کند و در این راه است که از آب می گذرد و گرفتار شکم نهنگ می شود ، پس از رهایی از آن به سوی نبرد با اژدها می رود ؛ در این راه با زنی جادو و وسوسه گر رو به رو می شود. اما از کمک یاریگرانی چون نیروهای ایزدی، پیرخردمند، جانوران اهورایی و اسب خود بهره می گیرد و به اژدها می رسد. برای مبارزه با اژدها نیاز به سلاحی ویژه و اژدهاکش دارد که در شاهنامه، عموماً این سلاح گرز (آن هم گرز گاوسر) است. با سلاح مخصوص خود اژدها را نابود می کند و خدابانوی در بند را رها می سازد و با او ازدواج می کند. پس از طی مراحل این سفر است که قهرمان به مقامی خدایگون می رسد و ارباب دو جهان می شود و برکت و فضل را به یاران خود عطا می کند و سرسبزی را به زمین باز می گرداند. بنابر آن چه گفته شد ، موضوعی که در این پژوهش مورد ارزیابی قرار گرفته ، کهن الگوی سفر قهرمان در شاهنامه است که این کهن الگو براساس نظریه های مختلف اسطوره پژوهان، مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت ساختار ویژه ی این سفر کهن الگویی در شاهنامه ، ارائه شده است. در این پژوهش زندگی قهرمانانی چون زال، فریدون، گشتاسپ، کی قباد، داراب، رستم و اسفندیار مورد بررسی قرار گرفته است. واژه های کلیدی: فردوسی، شاهنامه، کهن الگو، قهرمان، سفر قهرمان